هویت بخشی به محلات شهری از طریق حفظ یا استفاده از نام های محلی

توسعه یک منطقه تنها با تکیه بر منابع طبیعی مقدور نیست، بلکه یکی از موارد لازم و اساسی دیگر سرمایه انسانی است(میرزاپور ۱۳۸۸، ۱۲۶). سرمایه انسانی خود شامل وضعیت فرهنگی اجتماعات انسانی از قبیل آداب و رسوم خصوصیات و خلقیات اجتماع، ادبیات، سطح سواد، نوع نگرش اجتماع و … می­شود(میرزاپور و بیرانوندزاده، ۱۳۹۲)، هویت شهری موجب ارتقاع حس تعلق به مکان می­گردد(میرزاپور، ۱۳۸۸) و حس تعلق به مکان دارای تاثیرات فضایی و مکانی مختلفی بر شهرهاست، به طوری که حس تعلق بالای شهروندان موجب مشارکت بیشتر شهروندان در برنامه ریزی های شهری می­گردد(همان منبع، همان سال).

در دوره‌اي كه بي‌هويتي در شهرهاي ما موج مي‌زند و نمادهاي مدرن در جاي‌جاي شهرها خودنمايي مي‌كند، پس زدن عناصر هويت‌بخش، نوعي جفا در حق شهروندان است. هويت يا چيستي متمايز و متفاوت، همواره بر ارتقاء حس تعلق به مكان شهروندان موثر است و عدم وجود درك درست آن از سوي مديريت شهري، تنها عدم شناخت و درك صحيح مديران شهري از شهر را نشان مي‌دهد. هويت يك شهر ابنيه و آثار تاريخي، ويژگي‌هاي طبيعي، فرهنگي، زباني يا ساير ويژگي‌هاي قومي شهر است. هويت، گاه خود را با يك نام بومي، يك تنديس و يا يك فضاي متمايز شهري نشان مي‌دهد. جدا از نقش هويت در ايجاد حس مكان شهروندان كه اوج شهرگرايي و نه صرفا شهرنشيني است، تاثير به‌سزايي در توسعه گردشگري نيز دارد(میرزاپور و بیرانوند زاده، ۱۳۹۲).

زیستگاهی کوچک  که تبدیل به بخشی از کالبد شهر شده

نام های هویت بخش محلات و سایر اماکن شهری در هویت بخشی به مکان های شهری موثر است و برنامه­ریزان شهری می بایست از نامگذاری های هویت بخش به عنوان یک راهکار بدون هزینه برای ارتقاء هویت اماکن شهری به بهترین شکل استفاده نمایند.

نام پشته سید شیران به گوش بسیاری از خرم آبادی ها آشناست، این نام به یکی از محلات واقع در جنوب شرق شهر خرم آباد اطلاق می گردد. پشته سید شیران تا قبل از دهه ۷۰ زیستگاه کوچکی در اطراف شهر خرم آباد بوده که در سالهای اخیر تبدیل به بخشی از کالبد شهر خرم آباد شده است.

در سالهای اخیر این محله با نام پشته مطهری معروف گردیده که علاوه بر محله سید شیران، روستای خیلی کوچک و قدیمی تق و توق(که اکنون بخشی از محله شهری است) را نیز شامل می­شود. محله پشته مطهری(پشته سید شیران) در جنوب شرق شهر خرم آباد قرار گرفته است، هسته اولیه این محله تا قبل از دهه ۷۰ روستایی با نام پشته سید شیران (سید شیرُ)(sed shiro)  بوده که در سالهای ۷۰ به بعد به شهر خرم آباد الحاق شده است.

عکس های هوایی مربوط به دهه ۴۰ و ۵۰ شهر خرم آباد و اطراف آن، به خوبی نشان می دهد که مقر محله مذکور در زمان تهیه این عکس ها، اراضی کشاورزی بوده و نیز نقشه های مربوط به توسعه فیزیکی شهر خرم آباد(تا سال ۱۳۶۸) هم بیان کننده این موضوع است که در سال ۱۳۶۸ محله(روستای) سید شیران داخل محدوده قانونی شهر نبوده است. در واقع تا قبل از الحاق به شهر این محله به شکل چند روستای کوچک از جمله سید شیرُ و تق توق و … در جنوب شهر خرم آباد قرار داشته که اخیرا نام پشته مطهری بر آن گذارده شده است.

هسته اولیه این محله در واقع همان روستاهای کم جمعیت سید شیرُ و تق توق هستند که برخی واحدهای مسکونی تخریبی محله امروزی مربوط به بناهای آن زمان این روستاهای قدیمی می باشد.

همانگونه که گفته شد، رشد کالبدی این محله به بعد از الحاق به محدوده شهری در سالهای بعد از دهه ۷۰ مربوط می شود. به طوری که با واگذاری اراضی اطراف محله به تعاونی ها و سایر نهادهای دولتی و به وجود آمدن محلات جدید، این محله نیز به موازات محلات اطراف با توسعه فیزیکی بیشتری مواجه گردید.

یکی از خواسته های اهالی خصوصا قدیمی تر محله تغییر نام محله پشته مطهری به پشته سید شیران بوده است.

سید شیران مالک قدیمی اراضی بخش هایی از پشته سید شیران و اطراف آن است، به گفته خودش قبلا مالک ۸ خروار زمین در محله و اطراف آن بوده است، وی بانی توسعه محله پشته سید شیران بوده و به پیشرفت محله کمک بسیار نموده است.

خودش می گوید بعد از کودتا(احتمالا کودتای  مرداد ۱۳۳۲) ساکن این محله (که تا آن زمان مسکون نبوده) شده است، پس از سکونت از چند نفر از فامیل نزدیک خود می خواهد که در آنجا زندگی کنند و عملا روستای بسیار کوچکی با نام سید شیران به وجود می آید. اهدای زمین مدرسه قدیمی محله، اهدای زمین و ساخت مسجد امام علی محله سید شیران تنها بخشی از کارهای نیک این خیر بوده است.

به گفته خانواده سید شیران، بسیاری از زمین ها را او به مردم واگذار کرده که در بسیاری موارد به دلیل عدم توان مالی افراد از آنها پولی دریافت نکرده و عملا زمین­های زیادی را به صورت رایگان یا در قبال دریافت مبلغی ناچیز به افراد واگذار نموده است.

مردم محله، سید شیر خدا(سید شیران) را دوست دارند و پیگیری های زیادی نموده اند تا اسم محله به سید شیران تغییر یابد و شهرداری نیز اخیرا تابلویی با عنوان محله سید شیران بر ورودی خیابانی که مسجد و منزل سید شیران در آن قرار دارد نصب کرده است.

سید شیران هر روز پله های خانه اش را به زحمت طی می کند تا به نماز جماعت مسجد برسد و با وجود کهولت سن، همچنان نمازش را در مسجد می­خواند. وی می گوید که هر روز برای از بین رفتن بیماری کرونا دعا می کند و دغدغه بسیاری در مورد حل مسائل محله سید شیران دارد.

آقای موسوی(یکی از خویشاوندان سید شیران) که از اعضای شورای محله است، مسائل محله را به شرح زیر بیان می کند:

فاصله زیاد  فضاهای آموزشی محله(دبستان و پیش دبستانی)از بافت مسکونی محله یکی از مشکلات محله است، با توجه به قرارگیری معابر عریض بین واحدهای مسکونی و مدارس، رفت و آمد به مدرسه به صورت پیاده برای کودکان بسیار دشوار است. وی می گوید: عدم جایگذاری اصولی تیر برق ها در چند معبر، موجب مانع برای آمد و رفت شده است. همچنین عدم تکمیل سیستم دفع آبهای سطحی محله، موجب آب گرفتگی در برخی معابر می­گردد، این موضوع خصوصا در مواقع بارش موجب ایجاد مشکلات بیشتری برای اهالی می شود. وی همچنین، ایزوگام بام  مسجد و احداث خانه عالم را از دیگر نیازهای محله بر می شمرد.

سید شیران تمامی موارد بالا را که از زبان آقای موسوی می شنود تایید و درخواست می کند صدایش را به گوش مسئولین برسانیم.

از وی در مورد میزان رضایتش از مسئولین شهر خرم آباد می­پرسیم که صراحتا به کاستی های محله اشاره نموده و عدم رضایتمندی اش را عنوان می­نماید.

در این مورد باید گفت: سید شیران فارغ از کمک هایی که به افراد و … نموده بخشی از هویت محله است و تاریخ زنده مردم محله است. اطلاق نام سید شیران بر محله، علاوه بر قدردانی مردم و مسئولین از این شخصیت فاخر، به معنی کمک به حفظ هویت یک محله شهری است. هویتی که می تواند به توسعه محله در آینده کمک کند. در میان صحبت های سید شیران علاقه مندی به وطن و نیز محله ای که در آن زندگی می کند، موج می زند. افراد زیادی همچون سید شیران در مناطق مختلف این سرزمین وجود داشته و دارند. امید است که متولیان امر قدردان زحمات آنان باشند.

توضیح: پشته سید شیران از سوی شهروندان خرم آبادی و اهالی محله به همین نام شناخته می شود اما برخی سازمانهای دولتی همچنان محله را با نام پشته مطهری می شناسند. به همین دلیل نویسنده در جایجای این یادداشت از این نام استفاده نموده است.

سلیمان میرزاپور/کارشناس شهرسازی دفتر تسهیلگری محلات اسبستان و پشته مطهری(پشته سید شیران)