ترس از شکست در کنکور یکی از مهمترین مشکلات و موانع پیش روی داوطلبان است که در این مقاله به بررسی ماهیت ترس و دلایل و راههای غلبه بر آن می پردازیم.ترس هم می تواند مثبت و هم می تواند منفی باشد. ماهیت ترس یک حس درونی برای جلوگیری از آسیب استرس و افت عملکرد دانش آموز است تا فرد تلاش کند تا شکست نخورد. اختلالات ترس از قبیل انواع فوبیا، از سنین پایین آغاز می شود و اگر به موقع به آنها توجه نشود و یا در صورت نیاز درمان نشود ممکن است تا پایان عمر همراه فرد باشند و زندگی او را تحت تاثیر قرار دهند جنبه های مثبت ترس اگر به جا و به اندازه باشد مفید است در غیر این صورت باعث ضرر رساندن به فرد می شود ولی به طور کلی ترس نوعی محرک است برای افزایش کیفیت و کمیت تلاش در فرد برای رسیدن به موفقیت. ترس از شکست باعث می شود قبل از شروع به کار فکر و برنامه ریزی کنید و جلوی اقدامات عجولانه و پرریسک را می‌گیرد.
انسان با هدف زنده است و تا زمانی که هدف دارد تلاش می کند و گام بر میدارد. به قول اقبال لاهوری:« ما زنده با آنیم که آرام نگیریم موجیم که آسودگی ما عدم ماست». در این میان گاهی هدف خود را فراموش می کنیم و به جای لذت بردن از مسیر رسیدن به خواسته و هدف مان، خود را غرق در ترس و اضطراب نرسیدن به هدف می کنیم و به جای گام برداشتن و حرکت کردن به سمت هدف با ترس های منفی خود را از هدف مان دور تر می کنیم . باور کنید هیچ مقصدی در کار نیست، زندگی فقط یک فرصت و یک مسیر است. پس تلاش کنید تا در هر مرحله ای از زندگیتان از مسیر لذت ببرید.گاهی وقتا همه چیز خوب پیش میرود و گاهی وقتا همه چیز بر وفق مراد است و گاهی وقتا همه چیز بر علیه انسان است.گاهی انسان موفق می شود و گاهی شکست می خورد من به این می گویم زندگی، و زیبایی زندگی در همین تعادل ها و عدم تعادل هاست. هر انسانی ممکن است در هر بخشی از زندگی اش دچار شکست شود و این شکست باعث ایجاد حس ترس از شکست های بعدی در فرد می شود و حتی ممکن است فرد اصلاً شکستی را تجربه نکرده باشد ولی از این که در مسیری که در آن حرکت می‌کند دچار شکست شود ترس دارد. ترس برادر مرگ است. زمانی که از شکست در رسیدن به هدفتان بترسید این ترس باعث می‌شود عملکرد تان مختل شود. انسان اگردر راه رسیدن به هر خواسته ای مدام بترسد و به آن فکر کند قطعا آن را جذب می‌کند و این باعث به وقوع پیوستن آن برای شما خواهد شد. از هر چه بترسید بر سرتان می آید. ترس از شکست باعث می شود که حتی اگر در مسیر هدف موفقیتی کسب کرده اید آن را ناشی از شانس بدانید نه تلاش خودتان. بنابراین تمام توانایی های شما را در سطح حداقل نگه میدارد و باعث می‌شود همیشه در جایگاه‌های پایین بمانید. ترس مانع شکوفایی استعداد هاست و کم کم منجر به فراموش کردن آرزوها می‌شود. از شکست نترسید. بر اساس نظریه رشد شناختی- اخلاقی ژان پیاژه کودکان در هر رده سنی دائما دچار عدم تعادل می شوند و همین عدم تعادل باعث می شود کودک تلاش کند تا به سطح تعادل برسد و انسان تا شکست نخورد و تا زمانی که در مسیر زندگی اش دچار عدم تعادل نشود رشد نمی کند. سختی های راه و شکست های متوالی نشانه فعالیت و پویایی شماست. با هر شکست خوردن در مسیر هدف شما یک راه اشتباه را کشف می کنید و می توانید از قدم گذاشتن دوباره در این راه جلوگیری کنید. برای درک این موضوع بررسی سرگذشت افراد نامی و موفق می تواند مفید باشد. برای مثال ساخت لامپ توسط توماس ادیسون پروسه طولانی و پس از مراحل بسیار صورت گرفت و در جواب این سوال که چرا با وجود هزار مرتبه شکست باز هم ادامه داد ؛ پاسخ داد من هزار مرتبه شکست نخوردم بلکه ساخت لامپ اختراعی بود که هزار مرحله داشت. ادیسون بیان می کند من هر بار بعد از آزمودن یک راه که به نتیجه ختم نمیشد با خود می گفتم خدایا شکرت فهمیدم این راه هم نشد پس باید راه دیگری را امتحان کنم.
دلایل ترس و اضطراب در بین بین داوطلبان متفاوت است ولی دلایلی هم وجود دارد که در بین تمام داوطلبان کنکور مشترک است مانند: مقایسه خود با دیگران. گاهی این مقایسه از طرف اطرافیان تحمیل می‌شود و داوطلب با اعضای فامیل و غیر مقایسه می‌شود. گاهی هم داوطلب با مقایسه خودش با افرادی که رتبه‌های بهتری کسب می‌کنند دچار ترس و به دنبال آن ناامیدی می شود. هرکسی به هر حال از جایی شروع کرده و از همان ابتدا در سطح بالایی قرار نداشته است به ویژه در زمینه کنکور که بسیار به تلاش و حفظ پیوستگی وابسته است مقایسه کردن خود با داوطلبی که از مدت ها قبل شروع کرده است نباید شما را از حرکت باز دارد. شما هم باید به همان اندازه تلاش کنید تا به هدف تان برسید.یکی دیگر از عوامل شکست، عدم برنامه ریزی داوطلبان در هنگام شروع مطالعه است. چون هنوز برنامه‌ای ندارند با دیدن حجم مطالب و کتاب‌هایی که باید مطالعه کنند دچار اضطراب و سرگردانی می‌شوند و سوالات زیادی ذهنشان را به خود مشغول می‌کند و اتفاقات غیر منتظره مواردی مانند بیماری یا حوادثی که موجب اخلال در روند آموزشی و تعطیلی می‌شوند ممکن است برای چند روز شما را درگیر کنند باید در این شرایط آرام باشید و بعد از رفع آنها برنامه خود را اصلاح و مجدد مطالعه خود را از سر بگیرید. بنابراین با در نظر گرفتن تمام شرایط( مقدار زمان لازم برای مطالعه، مکان، هزینه و ..) بر ترس های منفی خود غلبه کنید.
رهرو آن نیست گهی تند و گهی خسته رود
رهرو آن است که آهسته و پیوسته رود
برای جلوگیری از فرسودگی تحصیلی و کمک به رفاه و آرامش دانش آموزان کنکوری، والدین در این میان نقش به سزایی دارند.این روزها متاسفانه پدرها و مادر ها بیشتر از فرزندان خود دچار ترس و استرس می شوند. به جای اینکه محیط خانه را به یک محیط امن و پر از آرامش تبدیل کنند با چشم و هم چشمی و رقابت و ثبت نام فرزند خود در کلاس های متفاوت بر میزان و دوز ترس و استرس فرزندشان می افزایند. لذا توصیه می شود با در نظر گرفتن توانایی ها و استعداد فرزندان خود و در کمال خونسردی و آرامش به دور از هر گونه تنش روانی به فرزند خود کمک کنید تا شروعی دوباره داشته باشد.حال که به اهمیت ترس و توجه به آن پی بردید باید به دنبال راهی باشید تا دانش آموز شما این ترس را با خود به سر جلسه کنکور نبرد و همین ترس عملکرد چندین ماهه و تلاش فرزندتان را تحت تاثیر قرار ندهد.به دانش آموزان توصیه می شود در ابتدا با این ترس روبرو شوید و شکست را به عنوان یک احتمال در نظر بگیرید. همانطور که در طرف مقابل موفقیت هم محتمل است. فکر نکنید همیشه سرانجام کار شکست است در این صورت ترس از شکست در کنکور هم خود به خود کاهش پیدا می‌کند.راه دیگر برای کنترل ترس، روبرو شدن با مشکلات مسیر است. اگر در درسی ضعیف هستید و می ترسید که در کنکور پاشنه آشیل شما شود باید از همان زمان شروع توجه و وقت بیشتری به آن اختصاص دهید بعضی از داوطلبان از پاسخ به تست های سخت فرار می کند اگر شما قبل از کنکور را بررسی نکنید و به دنبال راه حلی برای پاسخگویی به آنها نباشید چه انتظاری می توانید از خودتان و روز کنکور داشته باشید. شب قبل کنکور معجزه رخ نمی‌دهد راه دیگر، داشتن برنامه ریزی است. با طرح یک برنامه اساسی بدانید چه کاری باید انجام دهید و تصویری از روزها و ماه‌های آینده داشته باشید. چون بدون برنامه ریزی درست در واقع کاری انجام نمی دهید. راه دیگر برای کنترل ترس این است که هدف تان را به یک موضوعی که به آن علاقه دارید گره بزنید. سعی کنید برای مثال اگر به زندگی در یک شهر خاص علاقه دارید در دورانی که دارید برای کنکور آماده می‌شوید به این فکر کنید که شما با درس خواندن در حال فراهم کردن مقدمات زندگی در آنجا نیز هستید و دائما در ذهنتان روزهای خوب و رفتن به شهر و دانشگاه مورد علاقه تان را تصویرسازی کنید.با این کارسطح ارتعاش شما بالا رفته و با حس خوب و انرژی مثبت درس می خوانید. در کنار درس خواندن نیز ورزش کنید. تصور برخی از دانش آموزان این است که باید شبانه روز در اتاق و پشت میز باشند. مثل یک ربات قابل برنامه ریزی نیستید که یک یا چند سال در آن شرایط باشید هم روح و هم جسم شما نیاز به بازیابی و استراحت دارد ورزش به طور کلی حال آدم را خوب می کند ترس را هم کم می کند توصیه می‌کنیم که ورزش را در برنامه خود قرار دهید.امیدوارم که همه ترس های منفی زندگیتان علی‌الخصوص ترس از شکست در کنکور را از بین ببرید و بتوانید شجاعانه از آن عبور کنید . یادتان باشد کنکور پلی به سوی آرزوها و اهداف شما است پس چه بهتر این مسیر را با حال خوب و با احساس خوب و در کمال لذت بردن از یادگیری و آرامش آن را سپری کنید.
مرجان عربان دانشجوی دکتری روان شناسی تربیتی مدرس دانشگاه
ثبت دیدگاه